اسلام ، یکی از ادیان توحیدی که از حدود 610 م به وسیلة حضرت محمد (ص) ، در مکه تبلیغ گردید و با گسترش سریع و چشمگیر ، در فاصله ای کمتر از نیم قرن ، دین غالب بر بخش وسیعی از آسیا و افریقا گشت پیروان این دین مسلم یا مسلمان خوانده می‌شوند

اسلام ، یکی از ادیان توحیدی که از حدود 610 م به وسیلة حضرت محمد (ص) ، در مکه تبلیغ گردید و با گسترش سریع و چشمگیر ، در فاصله ای کمتر از نیم قرن ، دین غالب بر بخش وسیعی از آسیا و افریقا گشت . پیروان این دین مسلم یا مسلمان خوانده می‌شوند .

 

اسلام در لغت به معنای انقیاد و گردن نهادن به حکم است و در کاربرد دینی آن ، اشاره به تسلیم در برابر فرمان و حکم الهی است .

 

بنابر آیات قرآنی که اصیل‌ترین منبع شناخت دین اسلام است ، این دین به هیچ روی میان پیامبران الهی جدایی قائل نیست ( بقره /2/ 136) ،‌بلکه در بیان قرآن ، همة پیامبران مبلغ دینی واحد با صورتهای گوناگون بوده اند که همان دین اسلام بوده ، و تعلیم مشترک آن تسلیم در برابر فرمان خداوند یکتاست . بر این پایه ، گاه در قرآن کریم ، از اسلام همان دین مشترک توحیدی یا به تعبیری دیگر « دین الله » اراده شده است که همة انبیاء مبلغ آنند و دینی جز آن نزد خداوند پذیرفته نیست ( نک :‌آل عمران / 3/ 19 ، 83 ، 85 : مائده / 5/ 44) و والاترین نمونة آن دینی است تکمیل کنندة ادیان پیشین الهی که حضرت محمد‌(ص) به تبلیغ آن مبعوث شده ، و در طول 23 سال به ادای این رسالت اهتمام نموده است ( نک : مائده / 5/ 3 ) .

 

رابطة انسان با دین الهی در واژگان قرآنی با تعابیری مختلف بیان شده است ، اما از اشاره‌ای قرآنی ( حجرات /49/ 14) چنین بر می‌آید که اسلام آوردن ، مرحله‌ای آغازین در پذیرش دین الهی است و لزوماً با ایمانی راسخ در قلب همراه نیست . همین نکته موجب شده است تا در دیدگاه برخی صاحب نظران ، ایمان به عنوان مرتبه‌ای افضل از اسلام شناخته شود و بحثی تحت عنوان ایمان و اسلام در علم کلام اسلامی پدیدار گردد.

 

در این مقاله ، اسلام و جلوه های فرهنگی و مدنی آن از دیدگاههای گوناگون بررسی شده که فهرست موضوعات آن بدین قرار است :

 

عنوان

 

1. I. ظهور اسلام

 

II . تعالیم و نهادهای اساسی اسلام

 

اصول اعتقادی

 

عبادات و آداب دینی

 

مناسبات و روابط اجتماعی در اسلام

 

III . سیر اندیشه های کلامی در تاریخ اسلام

 

اندیشه های کلامی در سدة نخست هجری

 

اندیشه های کلامی در سده‌های 2 و 3 ق

 

اندیشه های کلامی در سده‌های 4ـ6 ق

 

اندیشه کلامی در عصر پس از مغول

 

IV . سیر اندیشه های فقهی در تاریخ اسلام

 

اندیشه های فقهی در سده‌های 2 و 3 ق

 

اندیشه های فقهی در سده‌های 4ـ6 ق

 

اندیشه های فقهی در سده‌های متاخر

 

V . تحول فلسفه و علوم در تمدن اسلامی

 

نگاهی به سیر فلسفه در جهان اسلام

 

علوم در جهان اسلام

 

VI . نفوذ فرهنگ اسلامی در اروپا

 

VII . تصوف و عرفان

 

VIII . تاثیر اسلام در ادبیات ملل مسلمان

 

تاثیر اسلام در ادبیات عرب

 

اسلام و ادبیات فارسی

 

تاثیر اسلام در ادبیات ترکی

 

IX . گسترش تاریخی اسلام

 

اسلام در شبه جزیرة عربستان

 

اسلام در ایران

 

اسلام در ماوراء النهر و ترکستان

 

اسلام در بین‌النهرین

 

اسلام در مصر و شام

 

اسلام در شمال افریقا ، اندلس،سیسیل‌و کرت

 

اسلام در شرق افریقا و افریقای مرکزی

 

اسلام در آسیای صغیر و شبه جزیرة بالکان

 

اسلام در منطقة قفقاز

 

اسلام در منطقة ولگا وشمال دریای سیاه

 

اسلام در چین و آسیای جنوب شرقی

 

اسلام در شبه قارة هند

 

اسلام در غرب ( اروپای غربی و آمریکا )

 

I . ظهور اسلام